اسماعیلیه، مهدی فرمانیان، ص۵۱٫
[۶]. نوبختى، کهن‌ترین نویسنده اى است که درباره قرامطه مطالبى تألیف کرده است؛ زیرا قرامطه در سال ۲۶۷هـ، دست به خیزش و قیام زدند و نوبختى نیز در اوایل قرن چهارم و در حدود سال ۳۱۰ درگذشته است، پس نوشته‌هاى او دقیق‌تر است.
[۷]. ر.ک: نوبختى، حسن بن موسی، فرق الشیعه، ص۷۲-۷۶؛ اشعرى، ابوالحسن، مقالات الإسلامیین و اختلاف المصلین، ص ۲۶؛ بغدادی، عبدالقاهر، الفرق بین الفرق و بیان الفرقه الناجیه منهم، ص ۶۳؛ سبحانى، جعفر، فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامى، مترجم: سبحانى، علی رضا، ص ۴۱۷ و ۴۱۸٫
[۸]. ابن اثیر جزرى، عزالدین، الکامل فی التاریخ، مترجم: خلیلى، عباس/ حالت، ابوالقاسم، ج ۱۹، ص ۲۳۹ و ۲۴۰٫
[۹]. فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامى، مترجم: سبحانى، علی رضا، ص ۴۲۰٫
[۱۰]. همان، ص ۴۲۱ و ۴۲۲٫
[۱۱]. همان، ص ۴۲۲ و ۴۲۳٫
بررسی روشمند دولت قرامطه از آغاز تا انقراض (پایان نامه)
اخبار
بررسی روشمند دولت قرامطه از آغاز تا انقراض (پایان نامه)
بررسی روشمند دولت قرامطه از آغاز تا انقراض
نویسنده: مصطفی سرداری
اساتید راهنما: نعمت‌الله صفری فروشانی
اساتید مشاور: مهدی فرمانیان
مقطع: فوق لیسانس
سال دفاع: 1389
مکان دفاع: دانشگاه معارف اسلامی قم
چکیده
اسماعیلیان نخستین به رهبری محمد بن اسماعیل و نوادگانش، حدود یک قرن به فعالیت پنهان خود ادامه دادند تا اینکه در اواسط قرن سوم و با استفاده از فرصت به دست آمده از قیام‌های مختلف علویان و غیر آنها، در کوفه با عنوان قرامطه ظهور کردند و به‌سرعت، داعیانی به دیگر بلاد اسلامی گسیل داشتند که از جمله آنها، ابوسعید جنابی بود که با استقرار در بحرین و با به اطاعت درآوردن قبایل منطقه، دولتی تأسیس کرد که بارها خلافت عباسی را با تهدیدهای جدی روبرو کرد. این دولت گرچه حدود دو قرن پابرجا بود ولی بررسی تاریخ این دولت نشان می‌دهد که تحرکات و قدرت آن، وابستگی تامی به شخصیت رهبران آن داشته و تنها در زمان حکومت سه تن از آنها؛ ابوسعید (285 تا 300 ه.ق)، ابوطاهر (311 تا 332 ه.ق) و حسن اعصم (359 تا 366 ه.ق) اقداماتی تاریخ‌ساز و عمدتاً نظامی از ایشان برجای مانده است. پس از اعصم، به علت منازعات داخلی خاندان حکومتی؛ که دخالت‌های خارجی فاطمیان در انتخاب حاکم بر شدت آن افزوده بود، قدرت قرمطیان بحرین به‌سرعت رو به افول نهاد و در اثر حمله قبایل اطراف؛ که از سوی عباسیان حمایت می‌شدند، از قدرتی منطقه‌ای به حکومتی محلی رضایت دادند. از آنجا که اخبار بر جای مانده از آنها در قریب به‌اتفاق موارد، منحصر به گزارش تحرکات نظامی آنها می‌باشد لذا دانسته‌ها از دیگر امور این فرقه نظیر؛ اطلاعات راجع به تشکیلات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و ... بسیار کم و محدود به گزارش‌های ناصرخسرو و ابن حوقل است. در زمینه روابط خارجی، رابطه آنها با عباسیان، جز در زمان اعصم، خصمانه بود ولی در مورد فاطمیان، با اینکه قرامطه از لحاظ اعتقادی با آنها اشتراکات زیادی داشتند ولی اختلافی که پس از ادعای مهدویت از سوی عبیدالله المهدی فاطمی ایجاد شد فراز و فرودهای زیادی در روابط قرمطیان با فاطمیان را موجب گشت. شدیدترین شکل این روابط، تقابل اعصم قرمطی با معز فاطمی به پشتوانه خلیفه عباسی بود؛ و از آن روی که به عقیده این فرقه، توجه به باطن شریعت اصل بوده و متمسکین به ظاهر، در واقع خارج از اسلام بودند لذا سیاست آنها در دشمنی با پیروان سایر فرق و نیز برخی اقدامات آنها مانند مباح شمردن ریختن خون ایشان، نتیجه چنین باوری بود. با اینکه تحقیق حاضر، نتیجه مطالعه کتب تاریخ، ملل و نحل، سفرنامه، ادبی و ... می‌باشد ولی با این حال، دستیابی به تصویر روشنی از حقایق حاکم بر این فرقه، به علت فقدان منابع خودی و انحصار آن در منابع عمدتاً مخالف آن، میسور نبود. لذا حتی‌الامکان سعی بر آن شده است که از برخی تناقضات موجود در این نوع منابع، در کمرنگ کردن اتهاماتی مانند ثنوی گری، اشترکی گری در زنان و ... سود جسته شود.
برای اطلاعات بیشتر و مشاهده فصول و مقالات مرتبط با پایان‌نامه اینجا را کلیک کنید.
توضیحات
دسته: اخبار
منتشر شده در 14 شهریور 1396
بازدید: 287
قرمطیان
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
(تغییرمسیر از قرامطه)
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
قرمطیان گروهی وابسته به اسماعیلیان یا باطنیان بودند که پس از قیام علی بن محمد برقعی معروف به (صاحب الزنج) که میان سالهای ۲۵۵-۲۷۰ هجری در نواحی جنوبی عراق صورت گرفت و بنیان حکومت عباسیان را متزلزل ساخت، و با تلفات انسانی و مالی بسیار همراه بود، خود مستقلاً وارد صحنه مبارزه شده و به قیام دیگری پرداختند که از نظر قدرت و دوام و حدود قلمرو و بسط حکومت و تأسیس نظام اجتماعی در جهت رفاه مستمندان از نهضت صاحب الزنجی برتر و مهمتر بود.[۱]
محتویات
۱ معتقدات قرمطیان
۱.۱ فلسفه قرامطه
۲ تأثیر قرامطه در نهضت‌های انقلابی و فکری اسلام
۳ تاریخچه جنبش
۴ حمله ابوطاهر جنّابی به مکه
۵ منابع
معتقدات قرمطیان
قرمطیان، معتقد به قیام مسلحانه و قتل و کشتار و حرق و نهب مخالفان خود بودند. زیارت قبور و بوسیدن حجرالاسود و بسیاری از ارکان حج (بنا بر اعتقادات ریشه دار) معتقد نبودند.از این رو بعضی از نویسندگان جدید این فرقه را بلشویکان اسلام لقب داده‌اند.[۲]
فلسفه قرامطه
فلسفه قرامطه در خطوط کلی با فلسفه اسماعیلیان اختلافی ندارد. شناخت فلسفه این فرقه، مبتنی بر شناخت فلسفه اخوان الصفا است. و در مجموعه رسائل آنها مباحث مفصلی دربارهٔ آرائ علمی و فلسفی وجود دارد.دانشمندان اسلام در آرائ قرمطیان، آثار هجوم مجوسیان و مزدکیان و مانویان را برای انهدام ارکان اسلام به عیان میدیدند چنانکه غزالی تعلیمات قرامطه را کفر می‌خواند و می‌گفت: «ایشان در عقیده به دو مبدا از ثنویت مجوس الهام گرفته‌اند ولی جای»نور«و»ظلمت" دو لفظ سابق و تالی را بکار می‌برند. قرامطه، فلسفه و مذهب خود را برای پیروانشان آشکار نمی‌کردند، مگر بعد از آماده ساختن طولانی و طی مراحل مختلفی که روش فیثاغورسیان و مانویان را به یاد می‌آورد.[۳][۴]
تأثیر قرامطه در نهضت‌های انقلابی و فکری اسلام
قرامطه بدون تردید در فکر اسلامی اثری عمیق داشته‌اند. اثر شگرف اخوان الصفا در فلسفه و تصوف مسلمانان جای گفتگو نیست. ماسینیون می‌گوید :
متصوفه با اینکه با اسماعیلیه و قرامطه در مبارزه بودند، از آنها اصطلاحات متعددی فرا گرفتند، مثل نورانی، نفسانی، روحانی، جسمانی، شعشعانی، وحدانی، ناموس، لاهوت، ناسوت، جبروت، فیض، حلول، ظهور، جولان، تکوین، تلویح، تآیید و... نیز می‌بینیم که شهاب الدین سهروردی، اصطلاح (نور قاهر) را به کار برده‌است، چنانکه ابن عربی تآویل قرآن را از ایشان اقتباس کرده، اگر چه در تآویل راه اعتدال پیموده‌است.[۵]
نیز آیین خرقه پوشی اخوت‌های صوفیه به تقلید از مراسم قرمطیان (اسماعیلیان) نخست در قرن ششم هجری به وجود آمد.دربارهٔ نهضت‌های انقلابی و مبارزه در راه مساوات و برابری باید گفت که قرمطیان پیکار دامنه داری با حکومت عباسیان و در پاره‌ای موارد با فاطمیان داشتند و پایه‌های دولت بنی عباس را برای مدت زیادی به تزلزل انداختند و توانستند نفوذ سیاسی و اجتماعی خود را از راه تبلیغ مذهب در پهنه‌ای از جهان اسلام از مغرب گرفته تا مشرق توسعه دهند و امرا و صاحبان قدرت را به کیش خود درآورند و مردم را در جهت رهایی از ظلم و ستم رهبری کنند.[۶]
تاریخچه جنبش
آنطور که برتلس مستشرق روسی در باره سابقه قرمطیان می‌نویسد:
از آغاز قرن چهارم هجری، پس از تأسیس دولت‌های فاطمی مصر و قرمطیان بحرین بود که باطنیان به قرمطیان بمعنی اخص و اسماعیلیان منشعب شدند“. ولی تاریخ نویسان نزدیک به آن دوره اعتقاد دارند که آئین قرمطی منسوب به نام قرمط پس ازآنکه میان حمدان قرمط درحدود سال ۲۸۰ هجری با مرکز دعوت اسماعیلی در اهواز اختلاف افتاد، ازلحاظ تشکیلاتی از مذهب اسماعیلی جداشد و با روشی مستقل در راستای آرمان‌های اجتماعی وهدف‌های سیاسی خود شروع به فعالیت کرد. این نظریه بیشتر مورد تایید است، زیرا باطنیان خود شاخه‌ای از اسماعیلیه بودند یا هر کسی در آئین تناسخ روح راز دار بود اورا باطنی می‌خواندند.
در هر صورت قرمطیان یک جنبش اجتماعی مذهبی کاملاً سازماندهی شده را به وجود آوردند که با تشکیل سه حکومت؛ بحرین از ۲۸۶ تا ۳۶۶ هجری ومولتان هند از ۳۱۸ تا ۳۹۶ هجری و حکومت مصر و تونس به نام فاطمیان از سال ۲۹۷ تا ۵۵۵ هجری قمری، یعنی جمعاً ۲۶۴ سال در مقابل خلفای اسلام در بغداد ایستادگی نمودند. در واقع آنچه به حاکمیت اعراب در ایران مربوط می‌شود، قرمطیان آن را باضعف روبرو ساختند که تا در نهایت به دست هولاکوخان مغول به‌طور کامل انقراض یابد.
عبدالقاهر گوید : " اصحاب تواریخ گفته‌اند که واضعین اساس مذهب باطنیه از اولاد مجوس (زرتشتیان) و مایل به دین اسلاف خود بوده‌اند، و چون جرات نمی‌کردند این عقیده را صراحته بیان کنند، دعوت خود را در لباس مذهب باطنی انتشار دادند.
حمله ابوطاهر جنّابی به مکه
در سال ۳۱۷ ه.ق حاجیان، بی مزاحمت و آزار قرمطیان به مکه رسیدند. روز هشتم ذی حجه (روز ترویه) ابوطاهر قرمطی با ششصد سوار و نهصد پیاده به مکه ریختند و اموال حاجیان را غارت کرده و در مسجدالحرام و حتی در خانه کعبه کشتار کرده قسمتی از اجساد را در چاه زمزم ریختند. درب کعبه و حجرالاسود را از جا کنده به هجر بردند. پوشش کعبه را قطعه قطعه کرده تقسیم نمودند و خانه‌های (ثروتمندان) مکه را غارت کردند. بنا به گفته آدام متز : فقرای مکه نیز در غارت شهر مقدس شرکت داشتند و تنها بادیه نشینان بیرون مکه در برابر یورشگران به مقاومت برخاستند.[۷]
مسعودی گوید:
ابوطاهر قرمطی سوی مکه رفت و امیر آنجا محمدبن اسماعیل ملقب به ابن مخلب بود. مردان حکومت و عامه از خارج و غیره به جنگ او آمدند، اما از آن پس که نطیف غلام ابن حاج که جزو شحنه مکه بود کشته شد همه گریختند و او هفتم ذی حجه همین سال(۳۱۷ه) با ششصد سوار و هفتصد پیاده وارد مکه شد و شمشیر در مردم نهاد. دز شمار کشتگان و اسیران از اهل شهر و ولایت‌های دیگر اختلاف هست. بعضی سی هزار و بعضی کمتر و بیشتر گفته‌اند.در دل کوه و دره‌ها و صحراها از تشنگی و سختی آنقدر مردم هلاک شدند که به شمار نیاید.ابوطاهر درب حرم را که پوشش طلا داشت از جا بکند و تخریبات جد به بنای کعبه وارد آورد.اقامت آنان در مکه هشت روز بود که صبح شنبه از همین ماه از مکه به همراه کاروانی از اموال غارت شده و حجرالاسود و... از مکه خارج شدند.[۸]
منابع
نهضت صاحب الزنج، دکتر حسینعلی ممتحن، چاپ دانشگاه ش بهشتی، ۱۳۶۷ ش
تاریخ عرب، ترجمه ابوالقاسم پاینده چاپ تبریز ۱۳۴۴ ش
تاریخ فلسفه در جهان اسلام ص ۱۸۷-۱۸۸
تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی ج ۱.به نقل از رسائل اخوان الصفا ج۴
تاریخ فلسفه در جهان اسلام ص ۱۸۸-۱۸۹
تاریخ ایران(کمبریج) ج۵ ص ۲۸۲.
تاریخ تمدن اسلامی ج۲ ص ۴۴.
التنبیه و الاشراف ص ۳۷۳-۳۷۴
Kathryn Babayan ۲۰۰۲: Mystics, Monarchs, and Messiahs: Cultural Landscapes of Early Modern Iran, ISBN: 0-932885-28-4
[نهفتن]
نبو
مذهب‌ها و فرقه‌های اسلامی
وجه تمایز
مذهب
فرقه‌ها
فقهی
سنی
حنفی • مالکی • شافعی • حنبلی
شیعه
اخباریان • اهل حدیث شیعه • اصولیون • شیخیه
تصوف
بکتاشیه • چشتیه • حروفیه • دسوقیه • سهروردیه • شاذلیه • صفویه • ملامتیه • مولویه • نعمت‌اللهی • نقشبندیه • نقطویه • نوربخشیه • (ببینید: فهرست کامل طریقت‌های تصوف)
اباضیه
وهبیه • حارثیه • طریفیه • نکّار • نفاثیه • خلیفیه • عمریه • حسنیه • سکاکیه • حفصیه • یزیدیه
زیدیه
جارودیه • سلیمانیه/جریریه • صالحیه/ابتریه • ناصریه • قاسمیه/هادیه
کرامیه
-
جهمیه
بخاریه • حرقیه • غیریه • متراقبه • میلیه •
کلامی
اشعریان
-
خوارج
اباضیه • ازارقه • حروریه • بیهسیه • ثعالبه • شمیطیه • صفریه • عجارده • محکمه • زیادیه • نجدات
سلفی
قدیم: اهل حدیث • جدید: وهابیت
شیعه
دوازده‌امامی • اسماعیلیه (آقاخانیه، دروزیه، قرمطیه، نزاریه) • زیدیه (ناصریه، قاسمیه) • فاطمیان· قرمطیان· نصیریه/علویه • (ببینید: فهرست کامل فرقه‌های شیعه)
طحاویه
-
عثمانیه
-
غُلات
غالیان/غلو • غرابیه • غمامیه • (ببینید: فهرست کامل فرقه‌های غُلات)
قدریه
-
ماتریدیه
-
مرجئه
یونسیه • عبیدیه • غسانیه • تومنیه • توبانیه • صالحیه (مذهب)
معتزله
واصلیه • هذیلیه • نظامیه • خابطیه/حدثیه • بشریه • معمریه • مرداریه • ثمامیه • هشامیه • جاحظیه • خیاطیه/کعبیه • جبانیه/بهشمیه
احمدیه
/قادیانیه
-
گروهی از منابع اسلامی بابیت و بهائیت را آئینی در اصل منشعب از کلام‌شناسی شیعه ([۱]، [۲]) می‌دانند و گروهی دیگر از منابع به مستقل بودن این دو از اسلام اشاره دارند ([۳]، [۴]).
رده‌ها:
قرمطیاناسماعیلیهاسماعیلیانتاریخ بحرینتاریخ عربستان سعودیجمهوری‌های سوسیالیستی گذشتهحاکمان بحرینگروه‌های عربی
بدون نظر